Egoïsme – behandeling mogelijk? door Drs. Marcelino Lopez

” Ik vind het een ingewikkelde vraag, en zal in een paar stappen mijn antwoord verduidelijken. Om de lezer niet te vervelen met details zal ik mijn antwoord kort en to-the-point houden.

1. Wat is egoïsme eigenlijk? En is het alleen maar slecht?
Ten eerste is de term ‘egoïsme’ in deze context wat mij betreft niet duidelijk. Egoïsme lijkt me niet alleen NIET verkeerd, een bepaalde dosis ervan is zelfs broodnodig om te overleven. En het zorgen voor de mensen om je heen zou je ook een vorm van egoïsme kunnen noemen. I’ll scratch your back, you’ll scratch mine. Dus van welk egoïsme wil iemand zichzelf genezen. En is minder egoïstisch willen worden om anderen te paaien niet gewoon een nieuwe vorm van egoïsme?

De meeste mensen voelen zich slecht of ongemakkelijk als iemand anders zich (onbedoeld) slecht voelt door iets wat zij hebben gedaan of gezegd. As ik jou in de kou heb laten staan op een belangrijke dag en ik realiseer me achteraf hoe pijnlijk dat voor je is geweest, dan is die realisatie mogelijk genoeg om jou te willen troosten. Sommige mensen hebben van nature minder van dat ongemakkelijke gevoel – inlevingsvermogen:  die mensen noemen we egoistisch. Wanneer zullen deze mensen veranderen? Als hun egoistisch gedrag niet meer loont. Bijvoorbeeld omdat ze vaker en vaker genegeerd worden, of geklaag te horen krijgen van ontevreden vrienden. Als egoïsme uit een gebrek aan inlevingsvermogen voortkomt dan denk ik niet dat de huidige therapie veel in de pap te brokkelen heeft. Waarom?

2. Therapie werkt niet goed voor het veranderen van sterke persoonlijkkheidstrekken
Therapie werkt over het algemeen redelijk tot goed voor concrete klachten zoals angsten, piekeren, grenzen aangeven, bewustwording van negatieve gedachten, verslaving en obsessies etc, maar voor het veranderen van sterke persoonlijke neigingen, verlangens en eigenschappen – zoals een gebrek aan inlevingsvermogen – is het nut vaak beperkt. Een beetje vergelijkbaar: in Christelijk Amerika bestaan er therapien waarbij ze mensen (die dat zelf ook heel graag willen) proberen te ‘genezen’ van homofilie. Deze mensen krijgen het gevoel dat ze hetero zijn geworden, maar onderzoek laat zien dat ze uiteindelijk weer zullen zondigen. Een ander voorbeeld: er bestaan mensen die niet of nauwelijks reageren op het lijden van anderen. Waar je bij de meeste mensen een lichamelijke reactie ziet als ze naar een marteling/de pijn van een ander mens kijken blijft de reactie bij sommige mensen gewoon uit. Ze kunnen doen alsof ze iets voelen en iets zeggen als ‘ oh wat kut voor je’ , omdat ze daardoor makkelijker het leven doorkomen, maar ze voelen het verder nog niet. Er is maar zoveel wat je met therapie kunt bereiken.

3. Wanneer veranderen mensen spontaan?
Mensen veranderen pas als ze een goede reden hebben. Hoe groter het lijden, hoe groter de motivatie. Als iemand genoeg lijdt, blijkt veranderen ineens vrij makkelijk. Iemand die zelf behandeling zoekt om egoistisch te worden, heeft al een eerste stap gezet om minder egoistisch te zijn. Ik denk dat therapie hier weinig meer aan toe te voegen heeft. Iemand in da proces begeleiden om sociaal handiger te worden lijkt me – als iemand dit wil – wel een prima zaak, maar het veranderen van egosime zelf ontstaat spontaan en kan volgens mij niet opgelegd worden door een therapeut. Dat zou een teken zijn van gehoorzaamheid en niet van gegroeide naastenliefde.

4. Toekomst
Ik ben overigens geen pessimist. Ik denk dat er in de toekomst veel meer mogelijk gaat zijn, en dan vooral uit jouw hoek (de hersenen red.) Wetenschappers die op moleculair niveau naar de hersenen kijken en die proberen te beïnvloeden. Er is maar zoveel dat je dmv af- en aanleren kunt bewerkstelligen… er is soms meer nodig. Als er ooit een medicijn zou bestaan dat tot iets meer naastenliefde en altruistische gedrag zou leiden dan zou ik dat aanmoedigen.

Er zijn trouwens ook aanwijzingen dat je meer compassie kunt aanleren door bepaalde vormen van meditatie. Maar ook dat moet je uiteraard zelf willen.

Tot slot
Ik geloof heus dat je door een goede therapeut, meer bewustzijn en inzicht je bepaalde zelfzuchtige patronen kunt veranderen, maar zoals psycholoog A ook al eerder aangaf, is de werking van die therapie afhankelijk van de oorspronkelijke motivatie. Ik geloof niet zo in dat proces dat psycholoog A voor zich ziet. De beperktheid van praten en inzicht wordt volgens mij echt heel erg onderschat. Dan geloof ik meer in toevalligheden die iemands leven kunnen veranderen, bijvoorbeeld het krijgen van een kind, een nare ziekte en daardoor anders naar dingen kijkt . Dat is natuurlijk helemaal geen garantie, en therapie kan altijd een zetje in de goede richting zijn. Maar zonder een bepaalde mate van lijden, geen veranderingen.

Mijn uiteindelijke advies tegen egoïsme? Het kan geen kwaad een goede therapeut op te zoeken als je meer inzicht wilt in jezelf of bepaalde destructieve patronen. En als je dat wilt dan valt het vast mee met je egoïsme.

• Meer over beste behandeling voor egoïsme
  # Hagar’s inzicht
  # het advies van klinisch psycholoog A
• Meer over gedragsverandering volgens Dr. M. Lopez